Blockchain’de Ölçeklenebilirlik Nedir? Basit Bir Açıklama
Daha fazla kişi ve kuruluş blockchain teknolojisini kullandıkça ölçeklenebilirlik daha belirgin hale geldi. Muhtemelen bu terimle kripto endüstrisinin en büyük sorunu olarak karşılaşmışsınızdır.
Peki özellikle blockchain teknolojisi açısından “ölçeklenebilirlik” tam olarak ne anlama geliyor ve neden bu kadar önemli?
Blockchain Ölçeklenebilirliği Nedir?
“Ölçeklenebilirlik”, bir sistemin veya sürecin hacim veya ölçekteki değişikliklere rağmen çalışmaya devam etme yeteneğini ifade eder. Benzer şekilde, blockchain ölçeklenebilirliği, daha fazla işlem, veri ve kullanıcı olduğunda bir blockchain protokolünün artan maliyetler olmadan en iyi şekilde çalışmaya devam etme yeteneğini ifade eder.
Vitalik Buterin, blockchain protokollerinin merkezi olmayan, güvenli ve ölçeklenebilir olmaya çalıştığını ancak bu özelliklerden yalnızca ikisini elde ettiklerini öne sürüyor [PDF]. Ve en sık feda edilen özellik ölçeklenebilirliktir.
Bir blockchain ölçeklenebilir olmadığında işlemleri yavaş bir şekilde işler, bu da ağ tıkanıklığına (birikmiş ödemeler) ve daha yüksek ücretlere yol açabilir. Bu arada, ölçeklenebilir bir blok zinciri, güvenlikte, kullanıcı deneyiminde ve ücretlerde veya karar vermede (geniş bir eşler arası aktörler ağıyla fikir birliğine vararak) bir düşüş olmadan saniyede yüksek hacimli işlemleri (TPS) gerçekleştirebilir.
Üç temel ölçüm, bir blockchain protokolünün ölçeklenebilirliğini belirler:
- Gecikme : İşlemleri ağ düğümlerine yayınlamak ve bir fikir birliğine varmak için yanıtlarını derlemek için gereken süre, ölçeklenebilirliği etkiler. Daha düşük gecikme süresi daha ölçeklenebilir bir ağ sağlar.
- Verim : Bir blockchain protokolünün ölçeklenebilirliği aynı zamanda saniyede işleyebileceği işlem sayısına da bağlıdır. Daha yüksek verim, daha ölçeklenebilir bir ağ ile sonuçlanır.
- Maliyet : Bir blockchain’i çalıştırmak için gereken kaynaklar (hesaplama gücü, bant genişliği vb.) onun ölçeklenebilirliğini belirler. Daha fazla kaynak, özellikle daha fazla ağ katılımcısı için daha yüksek ağ teşvikleri anlamına gelecektir. Teşvikler katılım maliyetiyle orantılı değilse ağ katılımcısı olmayabilir.
Solana gibi yeni blockchain protokollerinin çoğu, Bitcoin gibi eski protokollerden daha ölçeklenebilir; ancak bunu genellikle daha zayıf bir güvenlik sistemi veya daha fazla merkezileştirme pahasına başarırlar.
Blok zincirlerinin büyük ekonomileri ve kullanıcı tabanlarını desteklemesi için ölçeklenebilir olmaları gerekir. İnsanlar, özellikle hızlı ve ucuz geleneksel seçenekler olduğu için, yavaş ve pahalıysa blockchain protokollerini benimsemeyeceklerdir. Örneğin, pizzanızın ödemesini yapmak için VISA’yı kullanmak, Bitcoin’i kullanmaktan daha hızlı ve daha ucuzdur. Bu nedenle blockchain ölçeklenebilirliğinin önemi.
Blockchain’i Ölçeklendirmek için 3 Temel Yöntem
Çeşitli blockchain protokolleri, güvenlik ve merkeziyetsizlikten ödün vermeden gecikmeyi, verimi ve maliyeti iyileştirmek için çok sayıda teknik uygulamıştır. Bununla birlikte, özellikle de birçoğunun merkeziyetsizlik veya güvenlikten ödün vermesi nedeniyle, hiçbir çözüm blockchain üçlemini çözemedi.
Sonuç olarak, blockchain protokolleri genellikle blockchain ölçeklenebilirliğini geliştirmek için birden fazla çözüm kullanır.
Bu teknikler üç geniş çözüme ayrılabilir.
1. Katman 1 Çözümleri
Burada amaç, aşınmış işlemleri yönetecek birincil blockchain ağını geliştirmektir. Bu, blokları büyütmek, işlem sürelerini azaltmak veya fikir birliği için yanıtları daha hızlı bir şekilde toplamak gibi çözümleri içerebilir.
Katman 1 çözümleri, herhangi bir ikincil çerçeveyi içermeden çekirdek blockchain protokolünü geliştirmeye odaklanarak zincir üzerinde uygulanır. Tipik olarak bu iyileştirmeler bir blockchain çatalı kullanılarak yapılır.
Örneğin Bitcoin, 2017 yılında Segregated Witness’ı (SegWit) yumuşak bir çatalla etkinleştirdi. Bu değişiklik, protokolün blok boyutu sınırlarını ve işlem verimliliğini artırdı. Aynı yılın ilerleyen zamanlarında, hard fork, daha büyük blok boyutlarına, daha kısa işlem sürelerine ve daha düşük işlem ücretlerine sahip alternatif bir blockchain olan Bitcoin Cash’in (BCH) yaratılmasına yol açtı.
Ethereum blockchain’i de 2022’de hard fork’u tamamladı. Bu, protokolün fikir birliği algoritmasını iş kanıtından hisse kanıtına dönüştürdü. Bu, Buterin’in ağı daha da ölçeklendireceğine inandığı parçalamayı uygulamaya koymanın ilk aşamasıydı.
Blockchain parçalama, çatal gerektirmese de Katman 1 çözümüdür. Bunun yerine, işlem sürecini yaymak ve geliştirmek için ağı daha küçük bölümlere (parçalara) bölmeyi içerir. Ethereum 2023’te parçalamayı uygulamaya koyarken, Zilliqa blockchain’in zaten dört parçaya sahip olması işlem sürelerini kısaltıyor, işlem ücretlerini düşürüyor ve kullanıcı memnuniyetini artırıyor.
2. Katman 2 Çözümleri
Çekirdek blok zinciri protokolünde uygulanan Katman 1 çözümlerinin aksine, Katman 2 çözümleri, bazı işlemleri veya süreçleri zincir dışına taşıyarak blok zincirinin ölçeklenebilirliğini artırır. Bunlar, artan işlem hacimlerini karşılamak için temel blockchain protokolüne dayalı olarak oluşturulmuş ikincil çerçevelerdir (durum kanalları ve toplamalar).
- Durum Kanalları : Bir durum kanalıyla, iki veya daha fazla taraf, zincirin dışında hızlı bir şekilde işlem yapabilir ve aynı zamanda işlemin kesinliğinin zincir üzerinde çözülmesine olanak tanır. Örneğin, Lightning Network, Bitcoin blok zincirinin üzerinde çalışır ve çekirdek blok zincirinin dışında Bitcoin işlemlerine izin verir. Akıllı sözleşmelerin yardımıyla işlemler mühürlenir. Daha sonra işlem ve kesinliği birincil blok zincirine eklenir, böylece anlaşmazlıkların çözümüne ve kanalın kapatılmasına olanak sağlanır. Durum kanalının bir başka örneği de Ethereum üzerine kurulu Raiden ağıdır.
- Toplamalar : Bu arada, toplamalar (örneğin iyimser veya sıfır bilgi), işlemleri zincir dışında yürütür ve ardından işlem verilerini veya geçerlilik kanıtını, fikir birliğine varılacak olan temel blockchain protokolüne gönderir. Loopring ve Aztec, sıfır bilgi toplamalarının iyi örnekleridir; Arbitrium One ve Optimism ise iyimser toplamaların örnekleridir.
Ayrıca Katman 1 ve Katman 2 blok zincirleri arasında başka farklılıklar da vardır.
3. Yeni Zincirler
Verimli işlem sürecini teşvik etmek için farklı yeni zincir biçimleri (yan zincirler, plazma zincirleri ve Validium zincirleri) oluşturulabilir. Örneğin, Polygon, belirli ihtiyaçları karşılamak için özelleştirilmiş özelliklere sahip bir Ethereum yan zinciridir, ancak yine de Ethereum’un sağlam temelinden yararlanır ve ona güvenir.
Bu çözümler bazen Katman 2 çözümleri olarak anılsa da oldukça farklıdırlar. Katman 2 çözümleri, Katman 1 muadillerinin uzantılarıdır ve genellikle çekirdek blok zincirine uygun şekilde çalışır. Ancak yan zincirler, plazma zincirleri ve Validium zincirleri, Katman 1 muadillerine bağlantıları olan daha bağımsız blok zincirlerdir. Genellikle güvenliklerinin, fikir birliği algoritmalarının veya blok parametrelerinin sorumluluğunu üstlenirler.
Blockchain Ölçeklenebilirliği Yok, Kitlesel Benimseme Yok
Blockchain teknolojisi bildiğimiz dünyayı değiştirme potansiyeline sahip. Ancak ölçeklenebilirlik bir sınırlama olarak kalırsa, bu dünyayı değiştirmeyecektir çünkü kitlesel bir benimseme olmayacaktır.
Varlıkların dijitalleştirilmesinden süreçleri optimize etmek için blockchain teknolojisini kullanan şirketlere kadar, merkeziyetsizlik ve güvenlikten ödün vermeden sürdürülebilir bir şekilde ölçeklenebilirse blockchain teknolojisinin geleceği parlak.
